Wykupując mieszkanie od gminy lub nabywając je od dewelopera, stajemy się jego właścicielami i jednocześnie członkami wspólnoty mieszkaniowej. Wspólnota mieszkaniowa powstaje zawsze w budynkach, w których jest wiele lokali, a pierwotny właściciel, czyli np. deweloper lub gmina, sprzeda pierwszy z nich. Wspólnota mieszkaniowa powstaje z mocy samego prawa w momencie wyodrębnienia w budynku własności pierwszego lokalu. W budynkach spółdzielczych wspólnota powstaje dopiero po przejściu na własność ostatniego mieszkania lub lokalu użytkowego albo w wyniku uchwały podjętej przez większość właścicieli lokali.

Wspólnota mieszkaniowa powstaje z mocy samego prawa w każdym budynku, w którym lokale mieszkalne stanowią własność więcej niż jednego podmiotu. Właściciel mieszkania jest automatycznie członkiem wspólnoty mieszkaniowej, niezależnie od tego, czy jest to zgodne z jego wolą, czy też nie. Wspólnota mieszkaniowa decyduje o wszystkich najważniejszych sprawach, dotyczących nieruchomości wspólnej (nieruchomość wspólną stanowi grunt, na którym znajduje się budynek oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku poszczególnych właścicieli lokali). Wspólnota decyduje m.in. o tym, jaki podmiot zarządza (administruje) nieruchomością, jaka jest wysokość zaliczek, płaconych przez właścicieli co miesiąc na pokrycie kosztów zarządu, jakie remonty będą przeprowadzane itp. Przynajmniej raz w roku, do końca pierwszego kwartału, powinno odbyć się zebranie wspólnoty mieszkaniowej, na którym wszystkie najistotniejsze decyzje podejmowane są w formie uchwał. Każdy właściciel może zaskarżyć uchwałę wspólnoty mieszkaniowej do sądu w terminie 6 tygodni od daty jej podjęcia.

Wspólnota może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwana. Wspólnota mieszkaniowa nie jest wyposażona w osobowość prawną. Posiada natomiast zdolność sądową, a więc zdolność do występowania w procesie cywilnym w charakterze strony. Pozwala to na samodzielne występowanie w postępowaniu sądowym wspólnoty mieszkaniowej, bez potrzeby angażowania w to postępowanie ogółu tworzących ją właścicieli. Również w trakcie sporu pomiędzy właścicielem lokalu, a wspólnotą mieszkaniową, właściciel nie musi pozywać pozostałych właścicieli lokali, lecz wystarczy, że pozwie wspólnotę mieszkaniową. Poszczególni właściciele odpowiadają za zobowiązania wspólnoty tylko do wysokości swojego udziału w nieruchomości wspólnej.